Gitte Brugman schreef als freelance schrijfster én fotografe over de zes kunstenaars van Stroomopwaarts.
Toen hij hoorde dat hij was verkozen als een van de zes kunstenaars die meedoen aan het project Stroomopwaarts, was Ilya Ziblat Shay verrast en blij. Verrast, omdat hij een muzikant is, componist. Hij had verwacht dat vooral beeldend kunstenaars voor de open call zouden worden uitgekozen.
Maar eenmaal geselecteerd, begon Ilya meteen met zijn onderzoek. Directeur Nieske Ketelaar van Museum Dr8888 hielp hem met contacten en informatie. Hij kwam erachter dat er in de regio zo’n honderd jaar geleden een belangrijke arbeidersbeweging op gang kwam. Dat er huizen en gebouwen werden ontworpen voor de werkende klasse. ,,Huizen die de arbeiders zouden ‘verheffen’, met hun inrichting en hun kleuren.’’
Hij doelt op de huizen aan de Torenstraat. Gemeentearchitect De Boer ontwierp zo volgens de laatste mode van die tijd, en vroeg aan Theo van Doesburg de kleurschema’s te bedenken voor de binnen- en buitenkant. Van Doesburg werkt weliswaar op afstand, want hij doceert in Duitsland, maar toch weet hij op deze manier de vormgeving van de Torenstraat in Drachten te bepalen.
Van Doesburg was tijdens zijn diensttijd begin jaren twintig van de twintigste eeuw bevriend geraakt met de Drachtster schoenmaker Evert Rinsema uit Drachten. Via hem maakt hij kennis met Everts broer Thijs, eveneens schoenmaker, maar in zijn vrije tijd kunstenaar.
De kunstenaars van toen lieten zich inspireren door hun socialistische idealen. Ilya wil hun stemmen laten horen, bijvoorbeeld door geluiden te gebruiken van het Van Doesbrug-Rinsma-huis. Hij klopt eens op de muur, en op de houten vloer… Beneden hangt een waterpomp boven het aanrecht. Die functioneert nog, demonstreert hij.
Bepaalde plekken die een verbinding hebben met de geschiedenis, kunnen een rol spelen in zijn compositie. Hij zoekt ze op, in Drachten en daarbuiten.
Interviews kunnen dat ook. Ilya verzamelt geluiden en componeert die tot een soundscape of een geheel, waarin een heel gesprek teruggebracht zou kunnen worden tot de essentie. Zelfs tot één belangrijk woord. En dat herhaald. ,,Ik ben benieuwd naar de interviews. Naar de taal, de klanken.’’
De eerste week van zijn verblijf logeerde hij bij Peter Westerhof en Lucienne Meinsma In de Torenstraat. Maar na een week verhuisde hij naar de Veenhoop. Een heel andere locatie, met andere geluiden en een andere sfeer. Dat zal zijn compositie beïnvloeden. ,,Je kunt niet teveel bedenken. Het zal vanzelf op me af komen.’’
Het is bij een compositie lastig iets achter te laten na een residentie van vier weken. Maar Ilya hoopt dat hij een presentatie kan verzorgen in Museum Dr8888. ,,Ik denk ook aan een plattegrond op de telefoon. Ik houd van het idee dat je mijn werk mee kunt nemen en ervaren op een andere plek, wanneer je maar wilt
