Gitte Brugman schreef als freelance schrijfster én fotografe over de zes kunstenaars van Stroomopwaarts.
,,Ik denk dat ik me vaker vragen stel als een ecoloog, dan dat ik ideeën heb voor kunstprojecten’’, zegt Sarah Engelhard. Ze studeerde aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam en daarna biologie aan de UvA. Ze promoveerde in de mariene biologie aan de Griffith University in Australië, waar ze zeven jaar woonde. Toen zij en haar partner dochter Zoë kregen, verhuisden ze naar Friesland. Naast haar werk als fotograaf en illustrator, staat ze voor de klas als gastdocent voor Groen Doen en de Plastic Soup Foundation.
Haar dochter is een belangrijk referentiepunt als het gaat om beleving van de natuur. Terwijl we praten speelt Zoë in de tuin van B&B Bûterheidefjild in Makkinga. Later op de middag stuurt Sarah een foto: Zoë heeft allerlei veertjes, bloemen en katjes in het gras gelegd in de vorm van een hart. ,,Het heeft iets magisch’’, vindt Sarah.
Dat brengt haar op het Shifting Baseline Syndrome waar ze zich in heeft verdiept. Mariene bioloog en visserijdeskundige Daniel Pauly maakte dit fenomeen bekend in de discussie over vangstquota. Zowel vissers als onderzoekers ervaren de populaties zoals ze die kennen van de begin van hun carrière als normaal. ,,Zo’n persoonlijke baseline verandert, en kun je niet voor de wetenschap gebruiken.’’
Van generatie op generatie geven mensen verhalen door over het landschap, de flora en fauna. Maar als je geen goede verhalen hebt over hoe het was, heb je een ander uitgangspunt van ‘normaal’, vertelt ze. ,,Wat we nu hebben aan bijvoorbeeld insecten en bloemen, dat is niet alleen niet normaal, het is ook gevaarlijk. Allerlei grenzen zijn tegelijk aan het verschuiven. Hele populaties storten in.’’ Tegelijkertijd zijn er ook verbeteringen. ,,Een man die als kind vaak kikkers hoorde, miste ze een tijdlang. Maar nu hoort hij ze weer.’’
Ze vindt het interessant hoe mensen die veranderingen beleven. Haar overbuurman in Friesland bijvoorbeeld. ,,Hij wordt zenuwachtig van de klimaatverandering. In de winter als het niet vriest, nu als het zo lang warm is en droog blijft…’’ De man voelt aan zijn biologische klok dat er iets niet klopt.
In de omgeving van Makkinga spreekt ze ook met mensen van verschillende generaties over hun beleving van het landschap. Ronus Veenstra van B&B Bûterheidefjild waar ze logeert, vertelde haar dat het gebied naast de molen vroeger soms onder water stond. ,,Er is hier wel eens geschaatst’’, vertelt ze Zoë als ze vanaf de molen uitkijken over de weilanden.
Voor kinderen is de huidige toestand een gegeven. ,,Ze horen wel op het nieuws dat het klimaat verandert, maar ze hebben een ander startpunt. Ze ervaren niet lichamelijk dat het niet klopt. Alleen hebben ze straks wel met de gevolgen te maken. Daarom… als niemand je vertelt hoe het was, heb je geen emotionele trigger om er aan te werken.’’
Sarah zou het liefst willen dat kinderen de ‘makers’ zijn in haar onderdeel van Stroomopwaarts. Ze ziet het als haar rol om vragen in gang te zetten: Hoe was het landschap? Hoe is het nu? Hoe kan het worden? Obs De Stelling in Makkinga is positief, maar de relatief korte werktijd kan een struikelblok zijn. ,,Mijn plan B is een kijkje te nemen onder water in de Tjonger, en dat ik mijn eigen baseline opstel in mijn onderzoek naar de omgeving.’’
